NUMARALI
HADİS-İ ŞERİF:
حَدَّثَنَا
حَفْصُ بْنُ
عُمَرَ
حَدَّثَنَا
شُعْبَةُ
عَنْ هِشَامِ
بْنِ زَيْدٍ
عَنْ أَنَسِ
بْنِ مَالِكٍ
قَالَ
أَتَيْتُ
النَّبِيَّ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ بِأَخٍ
لِي حِينَ
وُلِدَ
لِيُحَنِّكَهُ
فَإِذَا هُوَ
فِي مِرْبَدٍ
يَسِمُ
غَنَمًا
أَحْسَبُهُ
قَالَ فِي
آذَانِهَا
Enes b. Malik (r.a.)'den;
demiştir ki:
"Kardeşim yeni
doğduğu zaman damağına (yiyecek) bir şey sürmesi için onu, Peygamber (s.a.v.)'e
getirmiştim. Bir de baktım ki kendisi bir ağılda koyunları ateşle
damgalıyor."
(Bu hadisi Hişam'dan
rivayet eden Şu'be) dedi ki: "Öyle zannediyorum ki (Hişam) "(Hz. Nebi
hayvanların) kulaklarına (damga vuruyordu)" dedi.
İzah:
Buhârî, zebâih; Libâs;
Müslim, libas; İbn Mâce Libâs; Ahmed b. Hanbel, İH, 171, 254, 259.
Tahnîk: Hurma gibi
tatlı bir şeyi çiğneyerek yeni doğan çocuğun damağına sürmektir. Bundan maksad, tahnik yapan kimsenin ağzından
çıkan lokmayı çocuğa yutturarak teberrükde bulunmaktır.
Vesm: Hayvanın derisini
ateşle dağlayarak onun vücuduna damga basmaktır. Bu iş genellikle demir bir
çubuğun ateşte kızdırılarak hayvanın kulağına basılmasıyla olur! Hayvanlara
vurulan bu damga, kime ait olduğunun bilinmesini ve dolayısıyla onun
kaybolması ya da başkalarına ait hayvanların içine karışması halinde kime ait
olduğunun kolayca tanınıp sahibine iade edilmesini ve daha önemlisi, kişinin
zekât olarak verdiği hayvanları yanlışlıkla satın almaktan korunmasını sağlar.
Herkes kendine ait hayvanına kendisine ait özel bir damga vurursa bu sayede
hayvanın kime ait olduğu kolayca bilinir.
Buharî'nin rivayetinin
birinde Hz. Enes'in Resûl-i Zişân Efendimizi koyunları damgalarken gördüğü
ifâde edilirken[bk. Buhârî, zebâih] diğer bir rivayetinde develeri damgalarken
gördüğü[bk. Buhârî, libâs] ifâde edilmektedir. Bu durum Hz. Enes'-in, Hz.
Nebi'i bir ağılda karışık halde bulunan koyun ve develeri damgalarken gördüğünü
ortaya koymaktadır. Hafız İbn Hacer'in açıklamasına göre bu hadis hayvanları
ateşle dağlayarak damgalamanın caiz olduğunu söyleyen cumhur-u ulemânın
delilidir. Ancak Hanefi uleması hayvanlara ateşle işkence yapmanın yasaklığım[bk.
Buhârî, cihâd; Tirmizî, siyer; Ahmed b. Hanbel, II, 307, 338, 453.] nazarı
itibare alarak, cumhur-u ulemaya muhalefet etmiştir.
Yine Hanefi ulemasından
bazılarına göre hayvanları ateşle dağlayarak damgalama İslâm'ın ilk
dönemlerinde caizdi, fakat sonradan neshedildi. Cumhur-u ulemâya göre ise,
mevzûmuzu teşkil eden hadis-i şerif, hayvanlara ateşle işkence etme yasağının
genel hükmünü tahsis ederek, hayvanlara ateşle damga vurmayı caiz kılmıştır.
Bazı Şafiî ulemâsına göre, zekat hayvanlarına bu şekilde damga vurmak
müstehabdır. Hayvanların kulaklarını keserek onlara en vurmaya gelince Buhari
sarihlerinden Kirmânî bunun caiz olduğunu söylemiştir. Ancak Hanefi
ulemasından Aynî, "Hayvanın diri iken kuyruğunu ve kulağını kesen kimseye
Allah gazâb etsin."[bk. Buhari, zebâih; Nesâî, Dahaya; Dârimi, edahi]
hadis-i şerifini delil getirerek bunun caiz olmadığını söylemiştir. Oysa
hadis-i şerifte yasaklanan kulağın tümünü kesmektir. En vurmak ise, kulağın bir
kısmını kesmekle olur.